विज्ञानिक दृष्टीकोणातून कामांची विभागणी कशी करावी ? वेळ-व्यवस्थापन भाग-११ (Time Management Part-11)

।। जय जय रघुवीर समर्थ ।।

सुप्रभातम् !

सर्वांना नारळी पौर्णिमा आणि रक्षा-बंधनाच्या हार्दिक शुभेच्छा !

कामांची व वेळची विभागणी आणि कार्य-वाटपामुळे यशाच्या दिशेने आपल्या प्रवासाची गति आश्चर्यजनकरीत्या वाढते हे आपण कालच्या चिंतनात बघितले. आज आपण आपल्या कामांची विभागणी कश्या प्रकारे करावी यावर चिन्तन करूया. 

अमेरिकेतील सुप्रसिद्ध शिक्षा-शास्त्री, लेखक, वक्ता आणि उद्योजक स्टीफन कवे (Stephen Covey) यांनी आपल्या "अति-परिणामकारक व्यक्तींच्या ७ सवयी" "7 Habits of Highly Effective People"  या पुस्तकात वैज्ञानिक दृष्टीकोणातून कामांची विभागणी कशी करावी हे समजाविले आहे. त्यांच्या मताप्रमाणे आपल्याला सर्वप्रथम कामांची एक विस्तृत यादी तयार करायला हवी आणि मग यादीतील सर्व कामांची विभागणी खालील प्रमाणे करावी. 

चौकौन क्रमांक १ मधे महत्वपूर्ण आणि तातडीच्या कामांची नोंद करावी, चौकौन क्रमांक २ मधे महत्वपूर्ण परंतु तातडीचे नाहीत अश्या कामांची नोंद करावी, चौकौन क्रमांक ३ मधे महत्वपूर्ण नाही परंतु तातडीची अश्या कामांची नोंद करावी आणि चौकौन क्रमांक ४ मधे महत्वपूर्ण नाही आणि तातडीचीही नाहीत अश्या कामांची नोंद करावी.  खालील चित्राने ही विभागणी आणखी स्पष्ट होईल -

आपल्या सर्व कामांची नोंद वरील दोन्हीं चित्रात दिलेल्या चार चौकोनांमधे करावी. स्टीफन कवे यांच्या मते अश्याप्रकारे कामांची  विभागणी करण्यास प्रारंभ केल्यावर सुरुवातीला चौकोन १, ३ आणि ४ मधे आपल्या कामांची यादी फार मोठी असणार आहे व चौकोन २ मधील कामांची यादी सर्वात लहान असेल. याचा अर्थ आपण केवळ त्याच कामांकडे गंभीरपणे लक्ष घालतो जी तातडीची असतात मग ती महत्वाची असो वा नसो तसेच आपण बऱ्याच अश्या कामांमध्ये गुरफटलेले असतो जी आपल्यासाठी महत्वपूर्ण पण नसतात आणि त्यांना तातडीने करणे ही गरजेचे नसते पण आपल्याला अशी कामे करणे आवडते किंवा सोपे जाते म्हणून आपण उगाच ती कामे करून आपला वेळ वाया दवडत असतो. उदाहरणार्थ एखादी टी.व्ही. मालिका बघण्यात आपण आपल्या दिवसातील अर्धा किंवा एक तास दररोज फुकट घालवतो. त्या मालिकेतू आपल्याला काही एक साध्य होत नाही, आपले ज्ञान वाढत नाही उलट त्यातील खलनायक/खालानायिकेची कट-कारस्थाने आपल्या विचारांना दुषित जरूर करीत असतात पण  केवळ आपल्याला ती मालिका आवडते म्हणून आपण ती पाहत असतो. आपण अश्या मालिकांनी होणारा दुष्परिणाम लक्षात घेत नाही की कळत-नकळत त्या मालिकेचा आपल्या विचारसरणी वर, आपल्या वर्तनावर असर होत असतो व आपल्या उत्कर्षा ऐवजी आपला अपकर्ष त्याने होत असतो. 

            म्हणून आपण आपल्या मेंदूतील सर्व कामांची वरील चित्रांमधील तालिकेत प्रामाणिकपणे  विभागणी करून त्याचे वेळो-वेळी विश्लेषण करीत राहावे आणि आवश्यक असल्यास कामांना एका चौकोनातून दुसरीकडे स्थानांतरीत देखील करावे जेणेकरून आधी महत्वपूर्ण वाटणारे काम विश्लेषण, अत्मावालोकन केल्यानंतर महत्वहीन पण वाटू शकते आणि चौकोन १ किंवा ३ मधील कामे चौकोन ४ मधे पण स्थानांतरीत पण होऊ शकते. म्हणून ही विभागणी पेन्सिलीने करावी म्हणजे खोडून दुरुस्त करणे सहज शक्य होईल.

स्टीफन कवे यांच्या मते चौकोन २ च्या कामांकडे  विशेष लक्ष द्यावे आणि हळू-हळू या चौकोनातील कामांची यादी सर्वात मोठी व्हायला हवी. या चौकोनातील यादी मोठी झाल्याने कधी पण "तहान लागल्यावर विहीर खणायची" गरज पडणार नाही. 

विस्तार भयामुळे आज येथेच विरामतो आहे, उद्या याच विषयावर आणखी खोलात जाऊन चिंतन करूया. 

आपल्याला वरील प्रमाणे विभागणी करण्यासाठी वरील चित्रे Microsoft Excel , Microsoft Word  अथवा PDF format मधे हवी असल्यास मला stavanstuti@gmail.com वर ईमेल करावा अथवा +91 9826024137 या दूरध्वनी क्रमांकावर संपर्क करावा. आपल्याला वांछित सामग्री ईमेल अथवा Whats App द्वारे पाठविण्यात येईल.

।। जय जय रघुवीर समर्थ ।।